Supplicium Marsyæ. Titianus pinxit anno circa MDLXX |
Olim
Minerva dum in media silva ambulabat aliquid insoliti offendit. Quod
nihil nisi cervæ os primum ei visum est, postea vero cum studiosius
inspiceret id omnino cavum esse animadvertit: formicæ id
vacuefecerant! Homini mediocri nihil nisi aliquid insolitum hoc visus
esset, Minerva vero cum scientiæ dea esset mente finxit aliquid,
atque foraminibus aliquibus factis efficit ut sonus mirabilis e osse
ederetur! Ecce primum auditum est avenæ sonus dulcis suavisque.
Paulo post convivium apparabatur in Olympo. Minerva inter pocula et
epulas constituit coram aliis deis deabusque primum avena canere.
'Conticuere omnes intentique ora tenebant'. Omnes... præ Venere atque
Hera, quas Minerva inter se loquentes ac subridentes audivit. Quod
ægre passa profecta est in lacu quadam ei cara. Eo huc illuc
ambulabat, fronte contracta, calculos in aqua dejiciens. Cum avenam
sumpsisset denuo ut caneret, statim animadvertit cur istæ stultæ
eam arridissent: in summa lacu vidit suam ipsæ imaginem avena
canentem quæ omnino nihil ei placuit. Os videbatur rubre colore
tinctus omnino tumidus: genæ ut globi, nasum ut cavernæ. Hoc
scilicet ei visus est minime decere deæ sui generis. Statim ergo
abjecit in media silva et imprecata est ut quisquis eas sustulissetgravi afficeretur supplicio. Forte fortuna prope locum habitabat
Marsyas satyrus. Satyrus est vir, qui pedibus vero capræ, cornua in
summo capite et aures longæ. Cum primum avena illa cecinisset,
confestim sonus ille mirificus denuo editum est -nam instrumentum
divinum erat. Sed 'quid juvat' secum cogitabat 'tanto ingenio
præditum esse nisi paululum gloriari licet?' Ob hanc rem statuit
continuo coram oppidanis qui prope silvam colebant canere. Omnes
etiam 'conticuere...'. Insuper vir quidam ausus est admiratione
afflictus ei dicere 'mea quidem sententia tam pulchre, immo melius,
quam Apollo canere quis'. Apollo, ponite, musicæ fautor atque deus!
Nemo potest melius Apollo canere. De hoc autem Marsyas non curavit.
Immo cum in dies ejus fama major fieri cœpit in parietibus oppidorum
ausus est scribere, cum spectaculum nuntiare voluisset, 'Marsyas,
tibicen, tam bonus quam Apollo'. Neque immo cum jam nomen ejus notum
toto in orbe terrarum fuisset hoc satis visus est, q.o.b. quod
hactenus 'tam bonus quam' in 'Marsyas, vel melius quam Apollo canit'
mutavit. Fama in dies crescebat, atque crescebat... ita crevit ut e
summo Olympo, unde diis omnia aspicere auscultareque licet, Apollo
jam diu certus factus fuerat hujus homunculi. Primum sine cura eum
despiciebat, immo risum movebat illum miserum hominem gloriantem.
Contra cum Marsyam nobiliorem fieri vidisset se arridentem 'satis!'
dixi. In silvam profectus obviam fuit Marsyam et 'Eho, tu, homuncule'
dixit 'num putas te isto cum instrumento melius me canere posse? Bene
sit. Quidni ergo certamen celebramus quo discernere possimus uter
optimus est cantor?. Marsyas glorians consentit: ipse deus eum
invitabat cantatum!' Paulo post certamine dicto convenerunt Marsyas
avena ossea Apollo lyram gerens Musæ scientiarum artiumque judices.
Parte prima uterque perbelle cecinit, ita ut ne mente quidem fingere
potestis... fuit procul dubio optimum concertum quod umquam cantum
est (non The Beatles, neque illi Rolling Stones... Marsyas atque
Apollo!) neque Musæ nullum legere ausæ; denuo certandum erat. Nunc
autem Apollo jussit Marsyam imitari quidquid feceret; Marsyas iterum
consentit. Apollo intrincatis modis canere cœpit, sine ulla molestia
Marsya imitante; quo citius canebat eo contra Marsyas imitari
poterat. Sed repente medio in concerto dum canebat, aliquid novi:
lyram deorsum vertit... sed eodem modo canebat! Neque modo: etiam
voce magna canere dum lyra canebat cœpit. “Age, Marsyas” ait
exsultans “fac ut et tu canes”. Væ Marsyæ, o amici, quod nemini
-neque immo deo ipsi- avena versata canere licet, neque immo semel
voce canere! Quam ob rem judices tandem Apollinem victorem creavere.
Paulo post ut fama fertur Marsyam religavit ac pependit deorsum ex
arbore ipsaque avena -scelesta!- cutem ei membratim separavit, ut
scripsit Ovidius:
nec quicquam nisi vulnus erat; cruor undique manat,
detectique patent nervi, trepidæque sine ulla
pelle micant venæ; salientia viscera possis
et perlucentes numerare in pectore fibras.
inde petens rapidus ripis declivibus æquor