Veriloquium II: De melancholia sive atra bile

Kirsten Dust in 'Melancholia' a Lars von Trier

Nostris in linguis hodiernis persæpe adhibetur hoc vocabulum (francogallice mélancholie, anglice melancholy, hispanice melancolía) sensu plus minus aperto languidæ tristitiæ quæ multos affiglit tum aliquando cum sæpe. Sunt enim homines quos natura videtur accomodata melancholia: rare ridere solent, silentio solitudineque fruentes, omnia æquo animo patientes. Hujus verbi origo est antiquissima et pertinet ad theoriam medicam circum Hippocratis discipulos natam. Nimirum hoc multis cum vocabulis qui orta sunt secundum quadam ratione historica accidit, quorumque historiam noscem discimus de antiquas cogitandi theorias nunc jam relictas.

Melacholia enim duabus vocabulis græcis composita: μέλας valet niger, χολή autem bilis, ab eo quod secundum theoria Hippocrati tradita -perperam ut apparet- hominis corpus esse compositum ex quattuor præcipue humoribus, nempe sanguine, pituita et bile duplice tum flava cum nigra. Sanitatem ergo, paucis vocabulis expressam, ex horum æquabili mixtione constare censebant; morbus autem ab excessu aliquorum horum humorum oriri. Cur ex quattuor humoribus compositum ne adhuc quidem hodie pro certo scimus. Sunt qui censunt originem hujus theoriæ tradendam esse a philosophis (vobis fortasse in mente veniat quattuor elementi ex quibus omnia composita esse secundum ille Empedocles). Scimus enim ex officina philosophorum, rerum origines perquirentium, hoc dogmatismum veterum necnon ex eadem contemplatione a comparatione cum plantis et animalibus ducta theoria medica prodire. Igitur ut in anno aliquando hyems maxime viget, aliquando ver, dein æstas, postremo autumnus, sic in homine aliquando pituita, aliquando sanguis, aliquando bilis, primum flava, dein nigra, viget.

Cum enim nimis bilis atræ aliquis habuisset, plenus præcipue horribilis iræ, sed etiam tristitiæ et aliarum similium passionum erat. Ex quibus passionibus superfuit in vocabulo hodierno tristitiæ (sed, ut exemplum afferam veteris sensui, hispanice exstat adjectivum 'atrabiliario', plus minus plenum iræ significans).

Adhuc vero quæstio manet: quæ re vera erat bilis atra, ubi invenire potest, nunc qui nullum humorem nigrum in corpore esse scimus? Non pro certo scimus. Sunt autem qui credunt eos bilem atram appellavisse sanguinem aliis humoribus mixtam quæ infirmo vomente seu mingente apparebat. Quid de te, quid censes?

Fontes:

https://play.google.com/store/books/details/Cornelis_Pruys_van_der_Hoeven_De_historia_medicina?id=nYxiAAAAcAAJ (latine) 

http://dicciomed.eusal.es/palabra/melancolia (hispanice)

De vocabulis enodandis

Jamdudum cogitabam de qua re dissertare poterat ut latinitatem exercerem. Cum mense novembro decembroque anni superioris primum magisterium functus sim apud Palmariam mihi subito defuit otium necessarium ad latine scribendum. Quod adhuc me paenitet -quamquam saltem hujus silenti finem facere firmiter nunc constituo. Scilicet, duobus in septimanis incipiet denuo CAElum (Cursus AEstivus Latinitatis Vivae Matritensis) voluitque igitur exercitationem scribendi recipere.

Qui me jam noverunt pro certo sciunt quid mihi maxime placeat in studio linguae latinae: verba et suae origines, quod latine veriloquium, Ciceronis gratia, graece etymologia appellare solemus. Scholis enim universitatis perfectis omnino nesciebam locum quodam Titi Livi sive Ciceronis recte in lingua hispanica versari neque, immo, ea recte latine intellegere sine lexici auxilio -sic ut, certus factus magistro quodam, fere omnes discipulos horum studiorum accidebat, saltem in Hispania; neque nihilominus hoc prohibebat quin callidisimus fuissem aliis rebus: sic in origine verborum. Recte sciebat, ut exemplum afferam, verbum 'luna' ductum esse a 'lux' (ergo 'luna' esse primum 'illa quae lucem praebet', ut ita dicam); 'egregius' esse illum qui ex grege eminet, quamobrem praeclarum, notum. Quae didici ex multis locis sed praesertim ex lexico quo, vobis in mente venit sine dubio, maxime fructus sum per multas horas in universitatis bibliotheca: lexicum etymologicum linguae latinae a Alfred Ernout et Antoine Meillet conscriptum, quod sane bene novisti.

Satis autem sciebat me minime callere latine. Cum breves locos cujusdam scriptoris legere conabar, fere statim me taedebat: nimis enim verba quaerere inscitiae meae gratia coactus erat. Quam ob rem constitui lexicos quos apud me habeo condere ut quam maxime verba nova didicissem libros faciliores legendo; neque me pudet, immo gaudeo, dicere me maxime latine discere cum utrosque libros illius Harrii Potter, quos cottidie inter 5-10 pagellas legebam, tantum quaerendo vocabula in prima paginarum quas legebat. Hoc modo progrediebar et post quosdam menses vix necesse mihi erat vocabula quaerere. Paulo post coepi Familiam Romanam et inveni latinitatem interratialem, ut ita dicam.

Nunc igitur quod plus minus latine calleo, saltem ad nonnullas sententias scribendas -permulta menda faciam, sine ullo dubio; hanc ob rem vero hoc spatium 'fabrica' nuncupavi- credo me tandem posse jungere studium etymologiae latinitatisque ipsae. Scribam ergo de his rebus ut utrasque disciplinas exerceam. Valete!